Рамза́н Ахма́тович Кады́ров (чечен. КъадиргӀеран Ахьмад-Хьаьжин Рамзан; 1976 йил 5 октябрда Центарой қишлоғида туғилган, Чечен-Ингуш АССР) — Россия давлат арбоби, сиёсий ва ҳарбий арбоби, 2007 йил 5 апрелдан бери Чеченистон раҳбари.
Биринчи чечен уруши пайтида (1994-1996) Рамзан Қодиров федерал қўшинларга қарши жанговар операцияларда қатнашган. Иккинчи чечен уруши пайтида (1999-2009) отаси Ахмат Қодиров билан биргаликда федерал ҳукумат тарафига ўтди. Ахмат Қодиров Чеченистон Президенти бўлганида (2000-2004) Рамзан унинг хавфсизлик хизмати раҳбари лавозимини эгаллади. 2005-2007 йилларда Рамзан Қодиров Чеченистон ҳукуматининг раиси, 2007 йилдан республика раҳбари.
«Единая Россия» партияси Олий Кенгаши аъзоси. Россия Федерацияси қаҳрамони(2004). У махсус унвонга эга — милиция генерал-майори (2009) ва ҳарбий унвон - генерал-полковник.
Қодировнинг ютуқлари орасида республикада тинчлик ўрнатиш ва уруш пайтида вайрон қилинган Грознийни тиклаш киради. Шу билан бирга, у диктаторлик режимини ўрнатишда, инсон ҳуқуқларини оммавий равишда бузишда ва Чеченистондаги коррупцияда айбланмоқда. У Чеченистонда танқидчиларини қийноққа солиш билан танилган.
Россия-Украина уруши муносабати билан Қодиров Европа Иттифоқи, АҚШ, Буюк Британия, Япония ва бошқа бир қатор мамлакатларнинг санкциялар рўйхатига киритилган.
У Қодировнинг садоқат эвазига Чеченистонга катта молиявий ресурсларни ажратадиган Россия Президенти Путин билан яқин. У Путиннинг асосий тарафдорларидан бири бўлиб, Россиянинг Украинага бостириб киришини қўллаб-қувватлайди.
Рамзан Қодиров 1976 йил 5 октябрь куни Чечен-Ингуш АССР Шали туманидаги Центорой қишлоғида туғилган (ҳозирда Курчалоев туманидаги Ахмат-Юрт қишлоғи).
У Ахмат Қодиров (1951-2004) ва Аимани Қодирова (1953 йилда туғилган) оиласида иккинчи ўғил ва кенжа фарзанд - унинг акаси Зелимхон (1974-2004) ва опалари Зарган (1971 йилда туғилган) ва Зулай (1972 йилда туғилган) бор эди. Қодировлар энг йирик чечен ленталаридан бири Бенойга тегишли. Диний нуқтаи назардан, Қодировлар 1992 йилдан бери Чеченистоннинг барча олий руҳонийлари мансуб бўлган сўфий Исломнинг Қодирий оқимига мансуб Шайх Кунта-Ҳожи вирдининг эътирофчилари.
1992 йил ўз она қишлоғида ўрта мактабни тамомлаган.
Биринчи чечен уруши пайтида у отаси билан бирга чечен сепаратистлари сафида бўлган ва Россия Қуролли кучларига қарши курашган.
Биринчи чечен урушидан сўнг, 1996 йилдан бери у отаси, ўша пайтда Чеченистондаги сепаратистик ва Россияга қарши ҳаракат раҳбарларидан бири Россияга "жиҳод" эълон қилган Ичкерия муфтийси Ахмат-Ҳожи Қодировнинг ёрдамчиси ва шахсий қўриқчиси бўлган.
1999 йилнинг кузида Рамзан 1996 йилдан бери ўсиб бораётган Ваҳҳобийлик таъсирига қарши бўлган отаси билан бирга федерал ҳокимият томонига ўтди. 2000 йилдан бери Ахмат Қодиров муваққат маъмурият раҳбари бўлганида, у отасининг хавфсизлик хизматини бошқарган.
2000-2002 йилларда у Россия Федерацияси ички ишлар вазирлигининг ички ишлар бошқармасидаги алоҳида милиция ротасининг штаб-квартирасининг алоқа ва махсус жиҳозлар инспектори бўлиб, унинг вазифаларига Давлат органлари биноларини ҳимоя қилиш ва Чеченистон Республикасининг юқори мартабали раҳбарларининг хавфсизлигини таъминлаш кирган. 2002 йил майдон 2004 йил февралгача ушбу ротада взвод командири. 2003 йилда, отаси Чеченистон президенти этиб сайланганидан сўнг, Рамзан президент хавфсизлик хизматининг раҳбари бўлди. Расмий статистик маълумотларга кўра, 2000 йилдан 2003 йилгача Рамзан Қодировга бешта суиқасдга уриниш қилинган.
У махсус операцияларни ўтказиш учун масъул эди. Ноқонуний қуролли гуруҳлар аъзолари билан уларни federal ҳукумат томонига ўтказиш тўғрисида музокаралар олиб борган. Таслим бўлган жангарилар Чечен Республикаси Президенти хавфсизлик хизматига жалб қилинди; натижада, 2003 йил охиригача собиқ жангарилар "қодировчилар"нинг аксариятини ташкил этди. Дастлаб, уларнинг аксарияти Қодировларнинг қариндошлари ва ҳамқишлоқлари бўлган.
2003-2004 йилларда Чеченистон ички ишлар вазирининг ёрдамчиси лавозимини эгаллаган. У Гудермес туманидан Чеченистон Республикаси Давлат Кенгашининг аъзоси эди.
2004 йил 10 май куни, отаси вафотидан кейинни кун, у Чечен Республикаси ҳукумати раисининг биринчи ўринбосари этиб тайинланди. Кучишлатар блокни назорат қилган. Чеченистон Давлат Кенгаши ва ҳукумати Россия Президенти Путинга Қодиров Чеченистон президенти лавозимига номзод сифатида рўйхатдан ўтиши учун қонунчиликни ўзгартириш илтимоси билан мурожаат қилди (Республика Конституциясига кўра, 30 ёшга тўлган шахс Президент бўлиши мумкин эди). Бироқ, Путин қонунчиликни ўзгартирмади.
Бош вазир ўринбосари этиб тайинланганидан сўнг, Қодиров Чеченистонда тинчликка эришиш ниятини эълон қилди. У террорчи Шомил Басаевни шахсан йўқ қилишга ваъда берди.
2004 йил сентябр ойида Қодиров ўзининг хавфсизлик хизмати ва chechen полиция полкининг полициячилари билан биргаликда Аслан Масхадовнинг шахсий қўриқчиси Ахмад бошчилигида унинг "қўриқчилари" деб номланган катта (тахминан 100 киши) отрядини Курчалоев тумани Аллерой ва Нозай-Юрт тумани Месхети қишлоқлари оралиғида ўраб олди. (Авдорханов Аллеройга киришидан олдин, у ерда federal ҳокимият билан ҳамкорлик қилган бир нечта аҳолини ўлдирган). Бир неча кун давом этган жанг пайтида, Қодировнинг сўзларига кўра, 23 жангари ўлдирилган, Қодировнинг 2 милиционери ўлдирилган ва 18 киши яраланган. Авдорханов кетди, Қодиров унинг жиддий жароҳат олганини айтган.
2004 йил октябр ойининг иккинчи ярмидан бошлаб-Россия Федерацияси Президентининг Жанубий Федерал округидаги ваколатли вакили Дмитрий Козакнинг Федерал округнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари билан ўзаро ҳамкорлик масалалари бўйича маслаҳатчиси. 2004 йил ноябрдан — компенсация тўловлари қўмитаси раҳбари.
Чеченистон Бош Вазири (2005-2007)
2005 йил 18 ноябрда Чеченистон Бош вазири Сергей Абрамов автоҳалокатга учраб, жиддий жароҳат олган ва шу куни Чеченистон Президенти Али Алханов Рамзан Қодировни республика ҳукумати раиси вазифасини бажарувчи этиб тайинлаган.
2006 йил январ ойидан бошлаб у Чеченистон Республикасида гиёҳванд моддалар савдосини бостириш бўйича ҳукумат комиссиясининг раиси бўлди. 2006 йил 9 февралдан — «Единая Россия» партиясининг минтақавий бўлими котиби.
Республика бошида
2007 йил 15 февралда Алханов истеъфо берди ва истеъфо Президент Путин томонидан қабул қилинди. Шу билан бирга, Путин Рамзан Қодировни Чеченистоннинг муваққат президенти этиб тайинлаш тўғрисидаги фармонни имзолади. 1 март куни Путин Ново-Огареводаги йиғилишда бу ҳақида Қодировни хабардор қилди, Chechen парламенти томонидан кўриб чиқиш учун Қодиров номзодини таклиф этди. 2 март куни Chechen парламентининг иккала палатасининг 56 депутатидан 58 нафари унинг номзодини қўллаб-қувватлади. 5 апрел куни Гудермесда Рамзан Қодировнинг Чеченистон Республикаси Президенти лавозимига киришиш маросими бўлиб ўтди, унда Чеченистоннинг собиқ Бош вазири Сергей Абрамов, Жанубий Федерал округнинг бир неча вилоятлари раҳбарлари, Абхазия Республикаси Президенти Сергей Багапш иштирок этди.
Қодиров президент лавозимини эгаллаганидан сўнг, Республикадаги вазият ўтган йилларга нисбатан барқарорлашди, гарчи Чеченистонда инсон ҳуқуқлари бузилиши ҳақидаги хабарлар келишда давом этган ва энди Қодировнинг ўзи уларда айбланган бўлсада. Қодиров бошчилигидаги Чеченистон аксилтеррор комиссияси маълумотларига кўра, 2007 йилда республикада террор ҳужумлари сони 72,5% га камайди.
Қодиров ҳукмронлиги даври Чеченистон инфратузилмасини кенг кўламли қуриш ва тиклаш билан белгиланди, бу асосан federal бюджетдан субсидиялар туфайли мумкин бўлди.
2011 йилда The New York Times томонидан келтирилган Молия вазирлиги маълумотларига кўра, Республика бюджетининг 90% дан ортиғи Москвадан ташкил этилган. 2015 йилда Чеченистон бюджетининг даромад қисми 57 миллиард рублни ташкил этди, 20 миллиард рублдан ортиқ маблағ federal ҳукуматдан субсидиялар шаклида олинди.
Маблағларнинг яна бир манбаи 2004 йилда Рамзан Қодиров томонидан ташкил этилган Россия қаҳрамони Ахмат Қодиров номидаги минтақавий жамоат фонди бўлиб, у орқали турли хайрия лойиҳалари ва қурилиш дастурлари молиялаштирилади. Ахмат Қодиров жамғармаси республикадаги кўплаб кўчмас мулк объектларининг эгаларидан бири.
Қодиров ҳукмронлигининг яна бир хусусияти республикани исломлаштириш эди. Қодиров кўпинча шариат қонунлари ёки унинг алоҳида қоидаларини қўллаб-қувватлаган. Қодиров президентлиги даврида Грознийда "Чеченистон юраги" масжиди, Россия ислом университети, ҳофизлик мактаблари ва ислом тиббиёти клиникаси очилди. Унинг ўзи мунтазам равишда оммавий ахборот воситаларида чуқур диндорликни намойиш этади. Қодиров Чеченистон учун анъанавий бўлган сўфий исломни қўллаб-қувватлайди ва унинг фаол тарқалиши Қодировнинг ислом радикализмига (салафизм) қарши кураш усулларидан бирига айланди.
2009 йил 10 ноябрда Россия Федерацияси президенти Д. А. Медведевнинг 1259-сонли Фармони билан Қодировга милиция генерал-майори унвони берилди.
2020 йил 21 май куни COVID-19 гумон қилинган Қодиров Грознийдан Москвага Airbus А319 бизнес самолётида олиб кетилган ва клиникага ётқизилган. Шифокорлар унинг аҳволини барқарор деб баҳолаган. Қодировнинг ЎРВИ аломатлари бир неча кун олдин намоён бўла бошлади, аммо кейин унинг аҳволи ёмонлашганди.
2021 йилда минтақа раҳбари сайловларида у 99,7 фоиз овоз тўплаб, жаҳон рекордини ўрнатди.
Бошқарув хусусиятлари
Рамзан Қодировнинг карьреасига асосий таъсир Путиннинг қўллаб-қувватлашидир. Хорижий матбуотда, у вақти-вақти билан Путиннинг «хонаки ити» сифатида тавсифланди — оммавий баёнотларда Қодиров бир неча бор Путинга шахсий садоқатини билдирди, унинг фаолиятига қойил қолди ва уни "чечен халқининг қутқарувчиси"деди. Путин Қодировни оммавий равишда қўллаб-қувватлайди ва уни тўғридан-тўғри танқид қилишдан тийилади.
Чеченистон Республикаси ички ишлар вазирлигининг бўлинмалари кўпинча Қодировнинг "шахсий армияси" сифатида қаралади, фақат расмий равишда федерал ички ишлар вазирлигига бўйсунади.
2022 йилда АҚШ Ғазначилиги "Қодиров Путин билан яқин муносабатлари туфайли катта бойлик тўплаганини таъкидлади. Унинг Бирлашган Араб Амирликларида қасри, хусусий ҳайвонот боғи, қиммат шахсий автомобиллар ва хайрия жамғармаси бор".
Яширин қамоқхоналар
Ҳуқуқ ҳимоячилари Қодировни бир неча бор хусусий қамоқхоналар яратишда айблашган. 2006 йил май ойида халқаро Хелсинки инсон ҳуқуқлари Федерацияси махфий қамоқхоналар тўғрисида ҳисобот тайёрлади, у ПАCЕ ҳуқуқий ишлар ва инсон ҳуқуқлари бўйича комиссиясининг маърузачиси Дик Мартига юборилди. 2006 йил ноябр ойида инсон ҳуқуқлари бўйича Кузатув БМТнинг қийноқларга қарши қўмитасининг Чеченистонда, шу жумладан махфий қамоқхоналарда қийноқлардан фойдаланиш бўйича 37-сессияси учун меморандум эълон қилди. Ушбу ҳужжатларга кўра, Чеченистонда "қодировчилар" томонидан бошқариладиган камида ўнлаб махфий қамоқхоналар, шу жумладан марказда Қодировнинг аждодлари қишлоғидаги иккита қамоқхона бор эди. Қамоқхоналар маълумот олиш ёки қўрқитиш мақсадида маҳбусларни қийноққа солиш ва жангариларнинг оила аъзолари орасидан гаровга олиш учун ишлатилган.
Ҳуқуқ ҳимоячилари ва сиёсий мухолифлар Қодировни бир неча бор буюртма қотилликларга алоқадорликда айблашган. Қодировни танқид қилган бир қатор журналистлар, ҳуқуқ ҳимоячилари ва сиёсатчилар Россияда ҳам, хорижда ҳам ўлдирилган. Австрияга қочиб кетган собиқ жангари ва Қодировнинг қўриқчиси Умар Исроилов Қодировнинг йўқ қилиниши лозим бўлган уч юз шахсий душманлари рўйхати борлигини айтган.
Қодировдан узр сўраш
Қодиров бошчилигидаги танқидчиларга қарши кураш усулларидан бири Рамзан Қодиров ва/ёки Чеченистон ҳукумати фаолияти ҳақида салбий гапирадиган одамлар томонидан камерадан оммавий кечирим сўраш амалиёти эди. Қодировдан узр сўраш ҳатто Интернет-мемга айланди
Уруш жиноятларида айбловлар
2022 йил 26 августда Украина хавфсизлик хизмати Қодиров ва унинг шогирдлари томонидан "уруш жиноятларининг сўзсиз далилларини" тўплаганини айтди. Қодиров жавоб берди: "биз пайдо бўлишимиз керак бўлган жойни аниқланг. Биз келиб, ким жиноятчи, ким террорчи эканлигини аниқлашдан хурсанд бўламиз".
2022 йил 15 сентябрда АҚШ Молия вазирлигининг OFAC Қодировни қийноқ ва қотиллик билан боғлиқ "шафқатсиз ҳарбий қўмондон" деб атади. Молия вазирлиги, шунингдек, у чеченларни урушга сафарбар қилишда қатнашаётганини ва чечен бўлинмалари Бучада ишлаганини таъкидлади
Халқаро санкциялар
2014 йилда Европа Иттифоқи Қодировни Қримнинг ноқонуний аннексия қилинишини қўллаб-қувватловчи баёнотлар учун Россия-Украина уруши муносабати билан санкциялар рўйхатига киритди. Канада ҳам санкцияларга қўшилди.
2017 йил декабр ойида Қўшма Штатлар Рамзан Қодировни Магнитский рўйхатига киритди ва уни инсон ҳуқуқларини қўпол равишда мунтазам равишда бузишда, шу жумладан қийноқлар ва суддан ташқари қотилликларда айблади. Шунингдек, Қодировнинг сиёсий рақибларидан бири унинг кўрсатмаси билан ўлдирилгани айтилган.
2020 йил июл ойида АҚШ Давлат департаменти Қодировнинг оиласи ва атрофидагиларга қарши санкциялар киритди. Буюк Британия санкцияларга қўшилди
Россиянинг Украинага ҳужумидан сўнг Япония 2022 йил 8 март куни Рамзан Қодировга қарши шахсий санкцияларни жорий қилди.
Украинага бостириб киргандан сўнг, Қодиров билан боғлиқ Chechen бўлинмалари Бучада иш олиб борганини, рус қўшинлари уйларни шафқацизларча ва вайрон қилганини таъкидлаб, АҚШ Молия вазирлиги Қодировнинг санкциялар рўйхатидаги мақомини ўзгартириб, унга ва шу жумладан Қодировнинг қариндошларига қарши санкцияларни кенгайтирди.
Қодиров ва унинг оила аъзолари ҳам Австралия, Украина ва янги Зеландиянинг санкциялар рўйхатида
Оиласи
Турмуш ўртоғи - унинг ҳамқишлоғи Медни Мусаевна Қодирова (1978 йил 7 сентябр). Медни мода дизайнери бўлиб ишлайди ва 2009 йил октябр ойида Грознийда мусулмон кийимларини ишлаб чиқарадиган "Фирдавс" мода уйини ташкил қилган. Қодировларнинг 10 дан ортиқ фарзанди бор эди:
Айшат (1998 йил 31 декабрь) — 2021 йилдан Чеченистон Республикаси Маданият вазири, 2016 йилдан «Firdaws» модалар уйи директори;
Хадижат (2000) — Грозний Мактабгача таълим бўлими бошлиғи;
Карина (2000 йил 17 январ);
Хеди (2002 йил 21 сентябр);
Табарик (2004 йил 13 июл);
Ахмат (2005 йил 8 ноябр);
Зелимхан (2006 йил 14 декабр);
Адам (2007 йил 24 ноябр);
Ашура (2012 йил январ);
Шейх-Мохаммед (2014 йил 5 март);
Шейх-Ахмат (2015 йил 13 январ);
Эйшат (2015 йил 13 январ);
Абдуллах (2016 йил 10 октябр);
Хасейн (11 апрел, йили номаълум);
Хусейн (11 апрел, йили номаълум).
Қодиров 2007 йил икки болани ўғил қилиб олган.
2020 йил унинг қизлари Айшат ва Хадижатга АҚШ га кириш тақиқланди.
Онаси - Аимани Несиевна Қодирова, Ахмат Қодиров жамғармаси раҳбари, республикада хайрия фаолиятини олиб боради ва шу билан бирга фонд асосчиларидан бири бўлган компаниялар орқали Чеченистонда кўплаб йирик кўчмас мулк объектларини назорат қилади.
Олий маълумоти ва илмий даражалари
2004 йилда у Махачқалъа бизнес ва ҳуқуқ институтини ҳуқуқшунослик мутахассислиги бўйича имтиёзли диплом билан тугатган[19] [20]. Анна Политковскаянинг 2004 йил июн ойида «Новая газета»да нашр этилган Қодиров билан суҳбатига кўра, у Гудермесдаги Москва бизнес институтининг филиалини тугатган, аммо дипломининг мавзусини ва у ихтисослашган ҳуқуқ соҳасини айтишда қийналган.
2004 йил - Россия Федерацияси Президенти ҳузуридаги Россия Давлат бошқаруви Академиясининг тингловчиси.
2006 йил 18 январда "нуфузли олимларнинг илтимосига биноан" Қодировга "Чеченистонда ноқонуний қуролли тузилмалар фаолияти билан боғлиқ салбий ҳодисалар бартараф этилаётгани" учун "Россия табиий Фанлар Академияси"жамоат ташкилотининг фахрий аъзоси унвони берилди.
2006 йил 24 июнда Доғистон Давлат техника университетида "Қурилиш ишлаб чиқаришининг асосий иштирокчилари ўртасидаги шартномавий муносабатларни мақбул бошқариш" мавзусида иқтисод фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун номзодлик диссертациясини ҳимоя қилди (08.00.05 "Иқтисодиёт ва халқ хўжалигини бошқариш: иқтисодиёт, корхоналарни ташкил этиш ва бошқариш, саноат, комплекслар (қурилиш)" ихтисослиги)
2006 йил 27 июлда у Чеченистон Республикаси Фанлар Академиясининг фахрий академиги этиб сайланди. 2006 йилда Қодировга замонавий гуманитар Академиянинг фахрий профессори унвони ҳам берилди. 2007 йил 19 июнда у Чечен Давлат университетининг фахрий профессори унвонига сазовор бўлди.
2015 йил 26 декабрда Доғистон Давлат университетида Р. A. Қодировнинг "Инвестиция ва қурилиш соҳасини ташкил этиш ва бошқариш ва иқтисодиёти вайрон бўлган минтақада қурилиш саноатини тиклаш" мавзусида иқтисод фанлари доктори илмий даражасини олиш учун диссертациясини ҳимоя қилиш керак эди. Диссертация Кенгашининг ваколатлари тугатилганлиги сабабли иш ҳимоядан олинди.
Рамзан Қодиров бокс бўйича спорт устаси, Чеченистон бокс Федерациясини бошқаради. РИА Novosti ахборот агентлигига кўра, у"2000 йилгача асосан спорт карераси билан танилган: у кўплаб бокс мусобақаларида қатнашган".
Рамзан Қодировнинг яна бир қизиқиши бу - пойга отлари. Тахминларга кўра, у Россияда ва чет элларда сақланадиган элликка яқин оти бор, улар Россия ва хориждаги нуфузли мусобақаларда, жумладан, катта Бутунроссия мукофоти (Дерби) ва Мелбурн Кубогида ғолиб чиққан ва совринли ўринларни эгаллаган. Қодировнинг инсон ҳуқуқларини бузганликда айбланиши унинг отларини АҚШдаги мусобақалардан четлатилишига олиб келди
2004 йилдан 2011 йилгача Қодиров «Терек» футбол клубининг президенти эди, 2012 йилда унинг фахрий президенти бўлди. Қодиров Чеченистон Республикасининг барча туманларида филиаллари бўлган Рамзан sport клубини бошқаради.
Ижтимоий тармоқлар
Қодиров 2013 йил феврал ойидан бери Instagram хизматининг фаол фойдаланувчиси бўлиб, расмларини жойлайди. Тез орада у ўн минглаб обуначиларга эга бўлди, чечен аҳолиси изоҳларда иш қидириш ҳақида шикоят ва хабарларни жойлаштирдилар. 2013 йил март ойида Қодиров ҳукуматнинг фуқаролик жамияти билан ўзаро муносабатларини ташкил этиш вазирлигини яратди, унинг раҳбари енг фаол абонентлардан бирини тайинлади.
Даромадлари
2020 йил якуналрига кўра Қодиров Россия минтақалари раҳбарларининг энг бойига айланди. 2020 йилги декларацияга кўра, у 381,19 млн рубл ишлаб топди. (Бу икки йил аввалгидан 50 баравар кўп)
Мукофотлари ва эътироф этилиши
«Единая Россия» партияси Олий кенгаши аъзоси. Россия Федерацияси Қаҳрамони
Расмий мукофотлари
Россия Федерациясининг давлат мукофотлари:
Россия Федерацияси қаҳрамони (2004 йил 29 декабр) – 2000-2004 йилларда ноқонуний қуролли гуруҳлар фаолиятини олдини олиш учун чора-тадбирлар амалга ошириш учун
«За заслуги перед Отечеством» III даражали ордени (2021 й)
«За заслуги перед Отечеством» IV даражали ордени (2006 й)
Александр Невский ордени (2022)
Жасорат ордени (2003)
Иккита Жуков медали
«За отличие в охране общественного порядка» медали (2002)
«За заслуги в проведении Всероссийской переписи населения» медали (2002)
«В память 300-летия Санкт-Петербурга» медали (2003)
