Тиранларнинг охири барибир келади...

Тиранларнинг охири барибир келади, чунки тарих буни исботлайди. Хусусан, ироқлик диктатор Саддам Ҳусайн дорга осилди, Сербиянинг собиқ президенти қамоққа равона бўлди, ливиялик раҳбар Муаммар Қаззофий ўз халқи томонидан парча-парча қилинди, суриялик диктатор Башар Асад эса қувғинда қолди.

"Тирания, юнонча "túrannos" ("мутлақ ҳукмдор")дан келиб чиққан бўлиб, одатда кибр билан озиқланади ва муқаррар равишда қасамхўр душманга олиб келади. Тиранлар ағдарилиши керак, уларнинг қулаши қутқарувчи раҳматдир", - деб ҳисоблайди эксперт. Унинг сўзларига кўра, юқорида зикр этилган шахслар ва АҚШ президенти Дональд Трамп ўртасида параллел ўтказиш "мутлақо нотўғри бўлар эди".

Асосий жиҳатларда у ёмонроқ. Аҳолининг энг камбағал ва энг заиф қатламларига зарар етказиш, глобал иқтисодий тартибсизликни келтириб чиқариш ва ядровий қирғин билан таҳдид қилиш истаги ва қобилияти билан ўлчанса, Трамп ўзига хос хавфлидир - ва кун сайин тобора хавфли бўлиб бормоқда. Шарҳловчи таъкидладики, ҳар қандай шартли тирания лигасида Трамп жадвал бошида туради. Бироқ, ҳар бир эски ёки янги тиран каби, Трамп ҳам қулаши керак.

Кейинги ҳафта Дональд Трампнинг ҳокимиятда бўлганига 100 кун тўлади, шунинг учун савол туғилади, унинг "Америка демократияси, қонунлари, қадриятлари ва орзуларига берган зарбасини тўхтатиш мумкинми?". Кўпчилик одамлар АҚШ президенти таклиф қилаётган Украина ва Россия Федерацияси ўртасидаги "тинчлик битими" қанчалик даҳшатли эканлигини тушунади.

Наҳотки Трамп Ғазода оммавий қотилликларни қўллаб-қувватлаши, Эронга ҳужум қилиш билан таҳдид қилиши ва Яманни беақлона бомбалаши Яқин Шарқ можаросига барҳам бериб, унга Нобель Тинчлик мукофотини келтиради деб жиддий ишонса?. Деярли барча кўрсаткичлар бўйича Трампнинг тартибсиз глобал тариф уруши америкалик истеъмолчиларга зарар етказмоқда, бизнесга зиён келтирмоқда ва АҚШнинг таъсирини камайтирмоқда. Бу Хитой учун фойда ва Буюк Британия каби узоқ йиллик иттифоқчилар ва савдо шерикларига ҳужумдир. Трампнинг йирик технологик ҳомийлари буни биладилар, кўплаб республикачилар ҳам шундай. Лекин улар ҳокимиятга ҳақиқатни айтишга журъат этмайдилар.

Деярли барча кўрсаткичлар бўйича Трампнинг глобал тариф уруши америкалик истеъмолчиларга, бизнесга зарар етказмоқда ва АҚШнинг таъсирини камайтирмоқда, шунингдек Трампнинг пулга ва аёлларга бўлган "уятсиз тамагирлиги"ни ҳам таъкидлаш жоиз. Бундай миқёсдаги коррупция чексиз давом эта олмайди. Фақатгина тамагирлик Трамп учун ҳалокатли бўлиши мумкин.

Трамп, тиран сифатида, етарлича фойдасиз, бироқ у тобора хавфли беқарорлашиб боради. Трампнинг энг катта душмани - бу Трампнинг ўзи. АҚШни ва ўзини - уйда ва хорижда - қутқармоқчи бўлганлар уни жиловлаш, шарманда қилиш ва ағдариш учун барча демократик воситалардан фойдаланишлари керак. Лекин ҳозир энг яхши, энг ёрқин умид шундаки, Трамп кибридан бўғилиб, ўзини ўзи йўқ қилади.

Иккинчи жаҳон уруши тугагач, Албанияда коммунист Анвер Хожа ҳокимиятга келди. У дарҳол ўз кумири Сталиннинг ўрнига қаттиқ диктатура ўрнатди, нафақат мухолифларни, балки партиядаги рақобатчиларни ҳам отиб ташлади. Албания социалистик мамлакатларнинг кредитлари эвазига яшади, бу кредитларни Хожа шунчаки қайтармади. 1970-йилларда у мамлакат душманлар билан ўралганлигини эълон қилди ва Албанияда бир миллионга яқин бункер ва дзотлар қурди. Мамлакат дефолт ёқасига келди, одамлар очликда яшадилар, партия раҳбарияти эса қўриқланадиган алоҳида ҳудудда яшади. Албанияда Хожага ҳайкаллар ўрнатилди, унинг шарафига кўчалар, мактаблар ва ҳатто тоғлар номланди. У 1985 йилда вафот этди, унинг режими фақат 1990-йиллар бошида ағдарилди ва албанларнинг кекса авлодининг баъзилари ҳали ҳам "Хожа даврида тартиб бор эди" деб ҳисоблайдилар.

Аллоҳнинг пайғамбарларига (уларга Аллоҳнинг саломи бўлсин) қарши турган Намруд, Фиръавн ва Жолут каби тиранлар ҳақидаги ҳикоялар мусулмонлар ва бутун инсоният учун муҳим сабоқлардир. Бу ҳикоялар нафақат Олий Ҳақнинг адолатини таъкидлайди, балки кибр, зулм ва ҳақиқатни инкор этиш охир-оқибатда қулашга олиб келишини ҳам кўрсатади.

Намруд (Нимрод) – пайғамбар Иброҳимнинг (унга Аллоҳнинг саломи бўлсин) қаршиси

Намруд ўзини худо деб ҳисоблаган ва ўзига сиғинишни талаб қилган қудратли подшоҳ эди. У улкан империяни бошқарган ва ўз шафқатсизлиги ва кибри билан танилган. Пайғамбар Иброҳим (унга Аллоҳнинг саломи бўлсин) Намруд ва унинг қавмини ягона Аллоҳга сиғинишга чақирди, лекин Намруд бу хабарни рад этди. Иброҳимнинг "беадаблиги" учун уни жазолаш мақсадида Намруд уни улкан оловга ташлашни буюрди. Бироқ, Аллоҳнинг иродаси билан олов Иброҳим учун совуқ ва хавфсиз бўлиб қолди, Намруднинг ўзи эса ҳалокатга дучор бўлди. Ривоятларга кўра, Намруд чивин чақишидан азобли ўлим топган. Бошқа бир ривоятга кўра, бир куни унинг танаси кичик ҳашаротлар (битлар) ҳужуми туфайли тириклайин чирий бошлаган, улар унинг гўштини еб битирган. Қутқарилишга бўлган барча уринишларига қарамай, у бу касалликдан қутула олмади. Бу ҳатто энг қудратли тиран ҳам Аллоҳнинг иродасига қарши тура олмаслигининг рамзига айланди.

Фиръавн – пайғамбар Мусонинг (унга Аллоҳнинг саломи бўлсин) қаршиси

Фиръавн Миср ҳукмдори бўлиб, ўзини худо деб эълон қилган ва ўз халқини, айниқса Бани Исроилни зулм қилган. У ҳокимиятни ушлаб туриш учун қулчилик ва зўравонликдан фойдаланган шафқатсиз золим эди. Пайғамбар Мусо (унга Аллоҳнинг саломи бўлсин) Фиръавн ҳузурига ягона Аллоҳга сиғиниш ва Исроил ўғилларини озод қилиш даъвати билан келди. Бироқ, Фиръавн бу хабарни рад этди ва Мусо ва унинг издошларини таъқиб қила бошлади. Мусо иймон келтирганларни қутқариш учун денгизни иккига бўлганида, Фиръавн ўз қўшини билан уларнинг орқасидан қувди. Лекин Аллоҳнинг иродаси билан сув уларнинг устидан ёпилди ва Фиръавн ғарқ бўлди. Қуръонда айтилишича, ўлими олдидан Фиръавн ҳақиқатни тан олиб: "Мен Бани Исроил иймон келтирган Зотдан бошқа илоҳ йўқлигига ва мен мусулмонлардан эканлигимга иймон келтирдим!" (Юнус сураси, 90-оят) деди. Бироқ, унинг тавбаси кечикиб қолган эди ва Аллоҳ жавоб берди: "Энди [иймон келтирдингми], ваҳоланки сен аввал итоатсизлик қилган ва бузғунчилардан бўлган эдинг-ку?!" (Юнус сураси, 91-оят). Фиръавннинг жасади кейинги авлодлар учун ибрат бўлиши учун сақланиб қолди. Бугунги кунда Фиръавннинг мумиёси Лондон музейида сақланмоқда, бу Аллоҳ унинг жасадини одамларга ибрат қилиб қолдирганининг далилидир.

Жолут (Голиаф) – пайғамбар Довуднинг (унга Аллоҳнинг саломи бўлсин) қаршиси

Жолут фаластинликларнинг қудратли саркардаси бўлиб, ўз кучи ва даҳшатли обрўси билан танилган. У Исроил халқини зулм қилган ва уларни жангга чорлаб, ҳеч ким уни енга олмаслигини таъкидлаган. Пайғамбар Довуд (унга Аллоҳнинг саломи бўлсин), ёш чўпон бўла туриб, Аллоҳга бўлган иймони билан Жолутга қарши чиқди. Ўз заифлиги ва жанг тажрибаси йўқлигига қарамай, Довуд Жолутни солинчоқдан отилган тош ёрдамида енгди. Бу тош Жолутнинг пешонасига тегиб, уни ўлик ҳолда қулатди. Довуднинг ғалабаси иймон ва Аллоҳга таваккул қилиш ҳар қандай жисмоний устунлик ёки моддий қудратдан кучлироқ эканлигининг рамзига айланди. Жолут йўқ қилинди, Довуд эса донолик ва адолат билан ҳукмронлик қилувчи подшоҳ ва пайғамбарга айланди.

Бу уч ҳикоя бир неча муҳим сабоқни намойиш этади: Кибр ва ҳақиқатни инкор этиш қулашга олиб келади. Уччала тиран ҳам ўз ҳокимияти ва кибридан кўр бўлган эдилар. Улар ҳақиқатни тан олишдан бош тортдилар ва Аллоҳнинг элчиларига қарши турдилар, бу эса уларнинг ҳалокатига олиб келди. Аллоҳнинг қудрати ҳамма нарсадан юқори. Барча кучлари, бойликлари ва таъсирларига қарамай, бу тиранлар Аллоҳнинг иродасига қарши тура олмадилар. Уларнинг оқибати адолат доимо ғалаба қозонишининг мисоли бўлди. Иймон моддий қудратдан кучлироқ.

Пайғамбарлар Иброҳим, Мусо ва Довуд (уларга Аллоҳнинг саломи бўлсин) ўз душманларини иймонлари, сабрлари ва Аллоҳга таваккуллари туфайли енгдилар. Бу бизга ҳақиқий куч жисмоний қувватда эмас, балки маънавиятда ва Олий Ҳақнинг иродасига бўйсунишда эканлигини эслатади. Бу ҳикоялар Қуръон ва Суннатда одамлар ўтмишдаги хатолардан сабоқ олишлари ва уларни такрорламасликлари учун ёзилган. Кибр, зулм ва ҳақиқатни инкор этиш доимо ҳалокатга олиб келади.

Намруд, Фиръавн ва Жолутнинг ҳикоялари шунчаки ўтмишдан қолган ривоятлар эмас. Улар Аллоҳ доимо ўз пайғамбарлари ва иймон келтирганларини ҳимоя қилиши, шунингдек ёвузлик ва адолатсизлик эртами-кечми жазоланиши ҳақида абадий эслатма бўлиб хизмат қилади. Бу мисоллар бизни камтар, адолатли бўлишга ва ҳақиқат йўлидан юришга чақиради. Намруд, Фиръавн ва Жолут каби тиранларнинг охири аянчли ва азобли бўлди. Улар ўз куфрлари, кибрлари ва бошқаларни зулм қилганликлари учун йўқ қилиндилар. Бу ҳикоялар бугунги кунда ҳам барча инсонлар учун муҳим насиҳатдир.