Ваҳба бин Зуҳайлий (Wahbah al Zuhayli) роҳимаҳуллоҳ

Ваҳба Мустафа Зуҳайлий 1932 йилда Сурияда, Дамашқ яқинидаги Дейр Атийя қишлоғида туғилган. У шахсий тарбиясида Қуръонни ёд олган, отаси фермер ва савдогар бўлган .

Таълим ва илмий фаолият

• 1952 йилда Дамашқ Ислом Қонуни факультетини биринчи ўринда битирган .

• 1956 йилда Ал Аҳзор университетини биринчи даржада битирган ва араб тили ўқитувчилигида “ижоза” олган .

• 1957 йилда Каирдаги `Айн Шамс университетидан ҳуқуқ бакалаври, 1959 йилда Каир университетидан магистр даражасини олган .

• 1963 йили шариат ҳуқуқи бўйича диссертация ҳимоя қилиб, доктор даражасини олган. Илмий тахлили “Жангнинг фиқҳий оқибатлари” мавзусини қамраб олган .

Олий ўқитиш ва ташкилий фаолият

• 1963 йилдан Дамашқ университетида устоз сифатида ишлаган, 1969 йилда доцент, 1975 йилда профессор унвонига эга бўлган .

• Либия (1972–1974) ва БАА (1984–1989) университетларида меҳнат қилган, шунингдек Судан, Покистон, Саудия ва бошқа мамлакатларда меҳмон профессор сифатида вазифа бажарган .

• Исломий молиявий муассасаларнинг шариат кенгаши раиси, бир қанча фиқҳий академиялар (Жидда, Макка, АҚШ, Ҳиндистон, Жанубий Судан) аъзоси бўлган .

Уйғониш ва ижтимоий қарашлар

Ваҳба Зуҳайлий фиқҳ, усул ул фиқҳ, фиқҳ тарихи, ҳуқуқшунослик, халқаро ҳуқуқ, қонуний фалсафа ва инсон ҳуқуқлари каби мавзуларда 160 дан ортиқ китобларни ёзган . Унинг яна айрим муҳим асарлари:

• Al Fiqh al Islami wa Adillatahu (8 ҳажм): фиқҳ шарҳлари ва манбалар, таржималари турли тилларга қилинган (ilhambooks.com).

• Tafsir al Munir (17 ҳажм): Қуръонни шарҳловчи энциклопедик асар .

• Usul al Fiqh al Islami, Al Fiqh al Shafi'i al Muyassar ва бошқа баситлаштирилган фиқҳ матнлари (en.wikipedia.org).

Фикрий нуқтаи назар

• У Ашарий ва Мотуридий мазҳабларини ҳимоя қилган, сунний мазҳаблардан бирига қатъий риоя этиш шарт эмаслиги, лекин ақлли муфаттишларга умид қилиш керак деган қарашни илгари сурган .

• Халқаро ҳуқуқ, демократия, инсон ҳуқуқлари, шу жумладан жангда бегона аҳолига суиқасд қилишнингга қарши бўлган фикрларни илгари сурган, бу ўзгаришлар томонида турганидан дарак.

Шаҳсий хусусиятлар

• У компьютердан фойдаланишни ўрганмаган, барча ёзишмалар қўл ёрдамида ёзилган ва кейин нусхадан чоп этилган .

Вафоти

• 2015 йил 8 августда вафот этган .

Ваҳба бин Зуҳайлий — замонавий сунний фиқҳ ва ҳуқуқшунослик соҳасидаги буюк уламолардан бири. Ушбу маълумотлар олимнинг ҳаёти, таълиму, илмий мероси, фикрий қарашлари ва шахсий хусусиятларини қамраб олди.

Тафсир ал Мунир

Тафсир ал Мунир — бу шайх Ваҳба аз Зухайлийнинг Қуръон тафсири бўлиб, асли номи: “التفسير المنير في العقيدة والشريعة والمنهج” (ru.wikipedia.org).

Асосий хусусиятлари:

• Ҳажми ва тузилиши – 16 ёки 17 жилд, тахминан 8000–9000 саҳифа .

• Манба ва усул – трансмиссия (тафсир бил маътсу́р) ва ақли асосланган (тафсир бир раъй) ёндашувларни мувозанатли бир бутун сифатида қўллайди (musa-abadiev.livejournal.com).

• Мазмун ва метод – мухтасар эмас, балки таҳлилли ва тизимли ёндашув, ҳар бир оятни батафсил ач¬гина қироат, и’роб, балоғат, маъно ва шархга бой тарзда ишлайди .

• Ассабаб унуз (сабабун нузул) элементларига алоҳида таъкид қилади, яъни оят аъзоларининг нозули шароитини муҳокама этади .

• Литература ва ижтимоий ёндашув – адабий, жамиятшунослик ва фиқҳи нуқтаи назардан бой мазмунга эга .

Афзалликлари ва аҳамияти:

• Контемпорарий энциклопедик тафсир сифати – замонавий муҳокамаларга мос, кенг қамровли, илмий таҳлилга йўғрилган .

• Қоида-балоғатли, ярқин тил – ўқувчилар учун тушунарли, оригинализмга яқин тафсир қилинган .

• Фиқҳий йўналишда мукаммал – шариат ва ҳуқуқий жиҳатларни кенг қамраб, мураккаб ҳуқуқий мавзуларни ҳам қайтараб ташлайди .

• Методологик ёндашув – матн, ёзиш тажрибаси, ижтимоий муҳитга мослигини комбинировка қилган ва аналитик усуллардан фойдаланган .

Қолаверса қийматли жиҳатлари:

• Ҳар бир оят бутун контекст билан берилади, яъни тақвия, шарҳ, талаққий асбоблар ифодаланган.

• Нурли иборалар, тилшунослик элементлари (асафт, اظہار, истияра, мажаp, қинаёҳ).

• Замонавий муаммолар (масалан, маънавий исроф) оятлар орқали ҳал қилинади – бу борада алоқалар, ижтимоий нуқтаи назардан ёритилишлари бор .

Тафсири Мунир – шайх Ваҳба аз-Зухайлий томонидан ёзилган жаҳондаги энг мукаммал, мукаммаллашган замонавий тафсирдир. У кенг қамровли, тизимли, адабий ва фиқҳий таҳлилга бой, шариат, ҳуқуқий ва жамиятшунослик масалаларини ҳам чуқур қамраб олади. У етук Муфассир сифатида юмшоқ тилда, илмий асосланган усулда, ҳар бир оятга сабабун нузул ва ижтимоий контексти билан ёндошган.