Мазҳабий ва тарихий сабаблар
Эрон – шиъа давлат, араб давлатларининг кўпчилиги эса сунний давлатлар (масалан, Саудия Арабистони, Иордания, Миср).
Эроннинг айрим шиъа идеологиясига асосланган сиёсати араб давлатларида (айниқса Саудия ва унинг иттифоқчиларида) катта шубҳа уйғотади. Улар Эронни минтақада шиъа таъсирини ёйишда айблайди.
Тарихда (Айниқса 1979 йилги Ислом инқилобидан кейин) Эрон ўзини «минтақада зулмга қарши курашувчи» ва «ҳақ йўлидаги қуролли ҳаракатларни қўллаб-қувватловчи» давлат сифатида кўрсатган. Бу Саудия каби давлатларнинг эътирозларига сабаб бўлган.
Геосиёсий манфаатлар
Россия ва Хитой Эронни АҚШ ва Ғарб босимига қарши кучли стратегик ҳамкор деб кўради.
Эрон АҚШ ва Ғарб санкцияларига дучор бўлгани учун Россия ва Хитойга таяниб иқтисодий ва ҳарбий ҳамкорликни кучайтирган.
Иқтисодий ва ҳарбий алоқалар
Россия Эронга қурол-яроғ, ракета технологиялари, ядровий энергетика соҳасида ёрдам бериб келади (масалан, Бушер атом станцияси қурилишида Россия иштирок этган).
Хитой Эрон нефтининг катта қисмини сотиб олади ва Эрон инфратузилмасини ривожлантиришга инвестиция киритади (масалан, йўллар, портлар қурилиши).
АҚШ ва Ғарбга қарши умумий позиция
Эрон, Россия ва Хитой АҚШнинг глобал таъсирига қарши туришни ўз манфаати деб билади.
Шу сабабдан улар стратегик альянсларни ривожлантириб, бир-бирини дипломатик ва иқтисодий жиҳатдан қўллаб-қувватлаб келади.
Араб давлатлари билан зиддиятлар
Саудия Арабистони ва айрим араб давлатлари АҚШ ва Ғарбнинг яқин иттифоқчиси ҳисобланади.
Йаман, Сурия, Ливан, Баҳрайн каби минтақавий зиддиятларда Эрон ва араб давлатлари қарши томонларни қўллаб-қувватлайди (масалан, Эрон — Ҳусийларни, Саудия эса Йаман ҳукуматини қўллайди).
Эроннинг Россия ва Хитой билан иттифоқи:
– АҚШ ва Ғарб босимига қарши туриш,
– Иқтисодий ва ҳарбий манфаатлар,
– Стратегик халқаро кучлар билан хавфсизлик кафолати олиш мақсадида бўлиб келмоқда.
Араб давлатлари билан алоқалар эса:
– Мазҳабий ва сиёсий қарама-қаршиликлар,
– Минтақавий рақобат ва таъсир майдони учун кураш туфайли чекланган бўлиб қолган.
Абу Муслим (профессор)
